Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013

Η γελαστή κατάθλιψη: Οι ασθενείς εμφανίζονται χαρούμενοι

Λανθάνουσα Κατάθλιψη
Λανθάνουσα ονομάζεται η κατάθλιψη που δε φανερώνεται με τα χαρακτηριστικά για τη νόσο συμπτώματα αλλά επιλέγει για να εκφραστεί μια ποικιλία συμπτωμάτων, τα οποία συχνά παραπλανούν τους μη ειδικούς ιατρούς. Ακόμη και οι ειδικοί ιατροί πρέπει να επιδείξουν επιμονή, υπομονή και επιδεξιότητα στη διαγνωστική διερεύνηση, ώστε να αποκαλυφθεί πίσω από τα προσωπεία το ζοφερό πρόσωπο της κατάθλιψης. Στην κλινική εικόνα άλλοτε δεσπόζουν τα διάχυτα και άτυπα σωματικά ενοχλήματα, όπως κεφαλαλγίες, πόνοι στον κορμό και τα άκρα κλπ., άλλοτε κυριαρχεί η έκπτωση των ανώτερων γνωσιακών λειτουργιών (π.χ. διαταραχές στη μνήμη, τη συγκέντρωση κ.α.), άλλοτε προέχουν οι διαταραχές του ύπνου και της όρεξης.

Όταν το τρίπτυχο: κακή επίδοση στο σχολείο, παραπτωματική συμπεριφορά και σεξουαλική ασυδοσία εμφανίζεται στην εφηβική ηλικία, θεωρείται καταθλιπτικό ισοδύναμο. Κάποιες φορές, όχι μόνο απουσιάζει το καταθλιπτικό συναίσθημα, αντιθέτως οι ασθενείς εμφανίζονται 'χαρούμενοι' (Γελανή ή Γελαστή κατάθλιψη).

Η λανθάνουσα κατάθλιψη αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως συγκαλυμμένη κατάθλιψη ή κατάθλιψη με προσωπίδα-μάσκα (μασκαρεμένη ή μεταμφιεσμένη κατάθλιψη), καταθλιπτικό ισοδύναμο, περιφερική κατάθλιψη, κατάθλιψη χωρίς κατάθλιψη ή ασυναισθηματική κατάθλιψη. Η ασυναισθηματική κατάθλιψη εμφανίζεται σε άτομα με μεθοριακή διαταραχή προσωπικότητας, έναν τύπο προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική αστάθεια, συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις, παρορμητική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, και εκδηλώνεται κυρίως με αισθήματα κενού ή ανίας.

Που Οφείλεται η Κατάθλιψη;

Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό αίτιο που θα μπορούσε να ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση των καταθλιπτικών επεισοδίων. Η κατάθλιψη είναι μια νόσος πολυπαραγοντική και οφείλεται στην αλληλεπίδραση γενετικών, βιολογικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων. Οι βαρύτερες μορφές της προκαλούνται κυρίως από βιολογικούς παράγοντες, ενώ οι ηπιότερες από ψυχοκοινωνικούς.

Γενετικοί Παράγοντες

Οι επιδημιολογικές έρευνες που έχουν γίνει σε οικογένειες και διδύμους καθώς και οι μελέτες υιοθεσίας κατέδειξαν ότι ο κίνδυνος νόσησης (η πιθανότητα δηλαδή να νοσήσει κάποιος) από κατάθλιψη είναι: Για τους συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά) περίπου τριπλάσιος από το γενικό πληθυσμό.

Για τους συγγενείς δευτέρου βαθμού (παππούδες, εγγόνια, θείοι, ανίψια, ετεροθαλή αδέλφια) διπλάσιος από το γενικό πληθυσμό. Για τους συγγενείς τρίτου βαθμού (πρώτα ξαδέλφια) ελαφρώς αυξημένος σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Η επικρατέστερη, σήμερα, άποψη είναι ότι κληρονομείται μια ευαισθησία (ευαλωτότητα) για τη νόσο, η οποία θα εκδηλωθεί εάν επιδράσουν ψυχοκοινωνικοί στρεσσογόνοι παράγοντες.

Βιολογικοί Παράγοντες

1. Από τη δεκαετία του '50, ήδη, έχουν προκύψει από ερευνητικά δεδομένα ισχυρές ενδείξεις, που κατοχυρώνουν το ρόλο ουσιών, των νευροδιαβιβαστών, στην αιτιοπαθογένεια της κατάθλιψης. Οι νευροδιαβιβαστές είναι βιοχημικές ουσίες, μέσω των οποίων επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου. Το ερευνητικό ενδιαφέρον έχει εστιασθεί στους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη και νοραδρεναλίνη και διαπιστώθηκε ότι στην κατάθλιψη τα νευροδιαβιβαστικά αυτά συστήματα υπολειτουργούν. Ο μηχανισμός δράσης, άλλωστε, των περισσότερων αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, τα οποία δρουν ενισχύοντας την νευροδιαβίβαση που επιτελείται μέσω της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης, έρχεται να συμφωνήσει με την υπόθεση αυτή.

2. Μερικές μη ψυχιατρικές νόσοι του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (Κ.Ν.Σ.), όπως η νόσος του Parkinson, η επιληψία, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, οι όγκοι, που επηρεάζουν τη λειτουργία περιοχών του εγκεφάλου οι οποίες ρυθμίζουν το συναίσθημα, εκδηλώνονται με καταθλιπτικά συμπτώματα. Ενδοκρινικές διαταραχές (π.χ. υποθυρεοειδισμός, νόσος του Cushing), λοιμώδη και αυτοάνοσα νοσήματα (πνευμονία, λοιμώδη μονοπυρήνωση, φυματίωση, ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, AIDS), αναιμίες καθώς και όγκοι του γαστρεντερικού (π.χ. καρκίνος της κεφαλής του παγκρέατος) εκδηλώνονται επίσης με καταθλιπτικά συμπτώματα.

Αρκετές εξαρτησιογόνες ουσίες (ιδιαίτερα η κοκαΐνη και το αλκοόλ) και φάρμακα (αντιφλεγμονώδη, αναλγητικά, αντιυπερτασικά, κυτταροστατικά, ορμόνες και νευρολογικά) μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη.

Ψυχοκοινωνικοί Παράγοντες
Από ερευνητικά δεδομένα ότι οι τραυματικές εμπειρίες στα πρώτα χρόνια της ζωής, ιδιαίτερα η στέρηση των γονέων, η αδυναμία τους να κπληρώσουν το γονεϊκό ρόλο, οι συγκρουσιακές ενδοοικογενειακές σχέσεις, η έκθεση σε σωματική ή φυσική βία καθιστούν το άτομο επιρρεπές στο να αναπτύξει κατάθλιψη στο μέλλον. Τα στρεσσογόνα γεγονότα ζωής είναι δυνατόν να δράσουν ως εκλυτικοί παράγοντες σε άτομα με πρώιμες τραυματικές εμπειρίες ή σε άτομα εκτεθειμένα σε χρόνιες ψυχοπιεστικές καταστάσεις, οι οποίες συνιστούν προδιαθεσικούς -για την εμφάνιση της κατάθλιψης- παράγοντες. Τέτοια γεγονότα είναι αυτά που εκλαμβάνονται από το άτομο ως απειλητικά και επικίνδυνα, εκείνα που συνδέονται με απώλειες (π.χ. χωρισμός) και εκείνα που αποτυπώνουν δυσαρμονία στις σχέσεις με τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής του. Ο τρόπος, τέλος, με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται, αντιλαμβάνονται και αναπαριστούν τον κόσμο και την πραγματικότητα μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, να επιδεινώσει την συμπτωματολογία της και να επιμηκύνει την διάρκειά της. 

Παρασκευή 8 Νοεμβρίου 2013

Η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας

Της Μυρσίνης Κωστοπούλου
Με τον άντρα μου είμαστε μαζί 50 χρόνια, διανύουμε την όγδοη δεκαετία της ζωής μας και παρότι είμαστε πολύ αγαπημένοι, νιώθουμε ταυτόχρονα μελαγχολικοί. Είναι κατάθλιψη; Αναμένεται να νιώθουμε έτσι λόγω ηλικίας;
Η μετάβαση στο γήρας αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης μείζονος κατάθλιψης. Όμως η κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας δεν είναι μια φυσιολογική αντίδραση στο πέρασμα του χρόνου, αλλά μία σοβαρή συναισθηματική κατάσταση, η οποία διαταράσσει τη συναισθηματική, σωματική, νοητική και συμπεριφορική σφαίρα του ηλικιωμένου ατόμου.

Τουλάχιστον 1 στους 5 ηλικιωμένους πάσχει σήμερα από κατάθλιψη. Το πραγματικό ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο στην πραγματικότητα αν αναλογιστεί κανείς τις περιπτώσεις των καταθλιπτικών ηλικιωμένων που ζουν μόνοι, αποξενωμένοι και αβοήθητοι λόγω έλλειψης υποστηρικτικού πλαισίου.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν: έντονη και παρατεταμένη μελαγχολία, αποθάρρυνση απέναντι στην ζωή, συναισθήματα ενοχής για τον εαυτό και την μέχρι τώρα πορεία, απαισιοδοξία για το μέλλον, άγχος ακόμη και φαινομενικά «ασήμαντα» καθημερινά γεγονότα, απώλεια ευχαρίστησης από καθημερινές τελετουργίες, κοινωνική απομόνωση, επιβράδυνση της σκέψης, της δυνατότητας συγκέντρωσης, μνήμης και της λήψης αποφάσεων, θλίψη και οίκτος για τον εαυτό, ανορεξία, αϋπνία, κόπωση, άτυπα ψυχοσωματικά συμπτώματα, ευχές θανάτου.

Η απώλεια αγαπημένων προσώπων, τα ποίκιλλα προβλήματα υγείας που αναπόφευκτα προκύπτουν όσο κανείς μεγαλώνει, μια προηγούμενη κατάθλιψη, η κληρονομικότητα στην οικογένεια, η απώλεια της θαλπωρής, του ενδιαφέροντος και της φροντίδας από την υπόλοιπη οικογένεια, συνδράμουν στην εκδήλωση κατάθλιψης στην 3η ηλικία.

Οι υπαρξιακές αγωνίες όπως η συμβολική απώλεια της νεότητας και ο βαθύτερος φόβος του θανάτου μοιάζουν να επιδεινώνουν το καθημερινό άγχος και το αίσθημα απόγνωσης.

Προσπαθήστε όσο μπορείτε να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας ενεργοποιώντας τις νοητικές σας ικανότητες π.χ. μέσα από τι διάβασμα, βγαίνοντας για βόλτα με τον σύζυγό σας έξω από το σπίτι, κάνοντας μικρά πράγματα κάθε μέρα έστω και μέσα στο σπίτι που σας ευχαριστούν.

Ζητήστε την στήριξη και την παρέα της ευρύτερης οικογένειάς σας χωρίς να νιώθετε ενοχές ότι τους γίνεστε βάρος. Η αντικαταθλιπτική αγωγή μπορεί να σας βοηθήσει αν είστε «ανοιχτή» σε αυτήν την λύση.

Σύμφωνα με το επιστημονικό περιοδικό «The New England Journal of Medicine» άνθρωποι ηλικίας 70 ετών και πάνω με κατάθλιψη ωφελούνται σημαντικά και είναι λιγότερο πιθανόν να υποτροπιάσουν αν για 2 χρόνια λάβουν θεραπεία συντήρησης με αντικαταθλιπτικά σε συνδυασμό με μια σειρά υποστηρικτικών συνεδριών ψυχοθεραπείας.

Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας-ψυχοθεραπεύτρια, email myrsi@hol.gr , twitter @myrsi1

Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Weekend