Πέμπτη 29 Μαρτίου 2012

Το άγχος προκαλεί καθημερινά προβλήματα;

 
Πολλοί από εμάς όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με διάφορες κοινωνικές καταστάσεις νιώθουμε αμηχανία, άβολα ή άγχος. Όταν συναντάμε άτομα για πρώτη φορά ή άτομα σημαντικά για εμάς, όταν πρόκειται να μιλήσουμε σε ένα κοινό ή ακόμα και σε μία παρέα, όταν καλούμαστε να πούμε την γνώμη μας ή να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας, όταν επικοινωνούμε με άτομα του αντίθετου φύλου, μπορεί οι παλμοί μας να ανεβαίνουν, να αρχίζει να χτυπά πιο γρήγορα η καρδιά μας, να κοκκινίζουμε, να σκεφτόμαστε ότι η φωνή μας δεν θα είναι σταθερή και ότι μπορεί να μη γίνουμε αρεστοί.

Ο βαθμός που τα παραπάνω μας εμποδίζουν τελικά στις κοινωνικές μας συναναστροφές διαφέρει για τον καθένα από εμάς ή μπορεί να διαφέρει και για το ίδιο το άτομα ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Έτσι, κάποιος μπορεί να έχει πολύ άγχος όταν βρίσκεται σε μία παρέα με άτομα που τα συναντά για πρώτη φορά, και να παραμένει σιωπηλός, αλλά να βιώνει λιγότερο άγχος όταν μιλάει τετ-α-τετ με κάποιον άγνωστο.

Ο βαθμός επομένως που το άγχος μας εμποδίζει ή όχι στις κοινωνικές μας συναναστροφές είναι αυτός που καθορίζει τελικά και το αν αυτό αποτελεί πρόβλημα για εμάς ή όχι.

Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι όταν το κοινωνικό άγχος μάς στερεί τη δυνατότητα να συναναστραφούμε με τους άλλους και να πάρουμε ικανοποίηση και ευχαρίστηση από τις συναναστροφές μας, τότε επιδρά αρνητικά στην ποιότητα ζωής μας και είναι δυσλειτουργικό για εμάς.

Αντίθετα, όταν το άγχος που εμφανίζεται σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις μάς προκαλεί δυσφορία μόνο στην αρχή και στην συνέχεια υποχωρεί, τότε η επίδραση του δεν είναι τόσο καθοριστική στην κοινωνική μας παρουσία.

Επίσης, μία σημαντική διαφορά του δυσλειτουργικού άγχους από το μη δυσλειτουργικό είναι ότι το πρώτο έχει σαν αποτέλεσμα σταδιακά να εγκαταλείπουμε και να αποφεύγουμε τις κοινωνικές συναλλαγές, ενώ το δεύτερο, αν και ξέρουμε ότι θα εμφανιστεί, δεν περιορίζει τις κοινωνικές μας επαφές γιατί μπορούμε να το αγνοήσουμε.

Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

Κοινωνία και Κατάθλιψη

Σωτήρης Τσιλίκας
Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής
Διευθυντής ΕΣΥ

Ας επιδιώκουμε την αξιοπρέπεια και ας σκεφτόμαστε τα παιδιά, που είναι το μέλλον.
Κατάθλιψη είναι ένα σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται -μεταξύ άλλων - από την πολύ μεγάλη σε ποσότητα αλλά και σε διάρκεια θλίψη.
Θλίψη είναι συναισθηματική αντίδραση απέναντι στην..... απώλεια.
Δηλαδή η απώλεια, που ισοδυναμεί με ένα χτύπημα, μπορεί να προκαλέσει ψυχικό τραύμα. Έτσι εμφανίζεται η Κατάθλιψη, με ψυχικό πόνο, ψυχική «αιμορραγία», ενεργειακό «στράγγισμα», απόσυρση, και έγκλειση στον εαυτό.
Αν αντιδράσει ο οργανισμός και παραχθεί θυμός (καταστροφική ενέργεια), είτε ανέκφραστος σαν στάση, είτε εκφρασμένος σαν συμπεριφορά, αυτός ενστικτώδικα μπορεί να στραφεί και να στοχοποιήσει:
Α. Τον εαυτό (αυτοκτονία), θεωρώντας τον Εαυτό ανάξιο που δεν απέτρεψε την απώλεια, που του φέρει και τόσο πόνο, που δεν αντέχεται.
Β. Άλλους στόχους. Είτε αιτιολογικούς της απώλειας, είτε ευκαιριακούς, που απλώς ξεσπά εκεί εκτονωτικά ο θυμός (βλέπε γήπεδα).

Όμως, εκτός της κατάθλιψης και της αυτοκτονιακής κατάστασης στο άτομο, υπάρχει και η κατάθλιψη – αυτοκτονιακή κατάσταση στον συνολικό οργανισμό ομάδας ατόμων, αλλά και γενικότερα συγκεκριμένης κοινωνίας.
Όταν μια ομάδα έχει και θρηνεί απώλειες (ασφάλειας και αίσθηση ανασφάλειας, οικονομικά, κοινωνικά, εθνικά, απώλεια εργασίας, αδιέξοδα και απώλεια ελπίδας), αν δεν ξεπερασθεί κατ΄ αρχήν το πένθος και δεν επανέλθει η ελπίδα, τότε μπορεί να εμφανισθεί επιπλοκή (επιπεπλεγμένο πένθος) με κατάθλιψη. Ίσως να εμφανισθούν αυτοκτονιακή κατάσταση, με παραίτηση ή αντίθετα αυτοεπιθετικότητα. Ακόμα μπορεί να εμφανισθεί έκφραση - εκτόνωση της επιθετικότητας προς το περιβάλλον, με συνέπεια την αύξηση του κοινού εγκλήματος, το μουτζούρωμα τοίχων, μνημείων, έως την κοινωνική αναταραχή.
Τότε την ομάδα – Κοινωνία, την εκπροσωπούν και την εκφράζουν –για λογαριασμό της- ευαίσθητα μέλη της, που σαν αισθητήρες δείχνουν τις ανιχνευόμενες αρνητικές κοινωνικές παραμέτρους.
Προσοχή! Οι ιθύνοντες νόες στην κοινωνία χρειάζεται να προσέχουν τους αισθητήρες αυτούς, αν θέλουν να λένε ότι νοιάζονται για την κοινωνία. Εδώ δεν χρειάζεται λύπηση, ή ελεημοσύνη, ούτε η βία. Αντίθετα χρειάζεται ο σεβασμός και η μέριμνα για τα άτομα αυτά, που παίζουν το ρόλο του ανιχνευτήρα. Χρειάζεται να αντιμετωπίζονται όπως τα σεισμολογικά μηχανήματα από τους σεισμολόγους.
Σε «Επιδημία» αυτοκτονιών για τον ίδιο λόγο, από τα κρούσματα αυτά, η Κοινωνία, μέσω της Πολιτείας, χρειάζεται να εξετάσει αιτιολογικά το θέμα και να λάβει μέτρα για το σύνολο Κοινωνία.

Σε σχέση με τα ανωτέρω, σε μια κοινωνία, είναι πολύ σημαντικό όχι απλώς να επισημαίνονται, αλλά να ανιχνεύεται κατά τον επιστημονικό τρόπο, εντελώς συνειδητά και με χρήση της κοινής λογικής:
Το τρέχον ψυχολογικό κλίμα (θετικό, αρνητικό, η ελπίδα)
Οι τρέχουσες ιδέες (κοινή γνώμη) και
Οι εμφανιζόμενες συμπεριφορές

Από ποιους μπορεί και είναι απαραίτητο να γίνεται αυτό;
Από τους δημοσιογράφους (το κάνουν καλώς ή κακώς, έτσι κι αλλιώς), από τους κυβερνώντες, από τους ειδικούς και τον ενεργό πολίτη.

Επομένως, αν σε μια κοινωνία εμφανισθούν:
α. Πεσμένο ή αρνητικό ψυχολογικό κλίμα, με αισθήματα οργής, απογοήτευση, απαισιοδοξία, έλλειψη ελπίδας, ανασφάλεια, χωρίς κινητοποιήσεις.
β. Ιδέες ενοχής, αναξιότητας («εμείς φταίμε που συνέβησαν αυτά», «είμαστε άχρηστοι, δεν αξίζουμε τίποτα, βούρδουλας που μας χρειάζεται…»).
γ. Έγκλειση στον εαυτό, απόσυρση, γενικά φυγές, ή έκφραση του θυμού με αυτοκαταστροφικές δράσεις (πέρασμα στην πράξη με αυτοκτονικές ενέργειες).
δ. Ετεροκαταστροφικές δράσεις ― βαρβαρότητες – ετεροκτονία (φόνος) (πέρασμα στην πράξη με στοχοποιήσεις με θανατερή ενέργεια, ατόμων, αντικειμένων, καταστάσεων).
Τότε η κοινωνία πάσχει από κατάθλιψη και μπορεί -ως αναφέρθηκε- πράγματι να φθάσει στην παραίτηση ή και να ... αυτοκτονήσει (αυτοκαταστροφή).
Εδώ προσοχή. Μπορεί να υπάρχει συσσωρεμένος σε μεγάλη ποσότητα, ανέκφραστος ακόμη θυμός.
Αν ο θυμός αποτελέσει δημιουργική δύναμη συνειδητά, έχει καλώς.
Αν όμως εκφρασθεί χωρίς έλεγχο, ενστικτώδικα, τότε μπορεί να έχουμε αγελαίες καταστάσεις, με ότι μπορεί να συνεπάγεται αυτό.

Την αυτοκτονία της Κοινωνίας πιθανόν να την επιθυμούν και να την ενισχύουν διάφοροι.
Όμως οι συνειδητοί ταγοί της νόμιμης εξουσίας και όλοι οι συνειδητοποιημένοι πολίτες, ούτε βέβαια την επιδιώκουν, ούτε την εύχονται, αλλά αντίθετα με ειδική γνώση απαραίτητα, χρειάζεται να φροντίζουν :
α. Να προστατεύσουν την κοινωνία που βρίσκεται σε κατάσταση επικινδυνότητας.
β. Να συμβάλλουν στη θεραπεία της, έχοντας οι ίδιοι συμπεριφορά «Θέση – έκφραση».
γ. Με τη θετική τους στάση – συμπεριφορά, να αναθερμαίνουν την ελπίδα.
δ. Η θεραπεία της Κατάθλιψης στην Κοινωνία, χρειάζεται να είναι όχι συμπωματική, αλλά πάντα αιτιολογική.
ε. Να φροντίζουν για το σημαντικότερο όλων των ενεργειών, που αποτελεί την … Πρόληψη.

Αν σε μια Κοινωνία, η Πολιτεία δεν ενδιαφέρεται για τα ανωτέρω, αυτό σημαίνει ότι η Πολιτεία αυτή έχει ανθρώπινο δυναμικό (λειτουργούς) και μηχανισμούς, κατώτερους των περιστάσεων, για να χρησιμοποιηθεί ένας πολύ ήπιος χαρακτηρισμός.
Ο απλός πολίτης χρειάζεται να ενδιαφέρεται για τα ανωτέρω, για να επισημαίνει κακούς μηχανισμούς και να ξυπνάει όσους λειτουργούς βλέπει να είναι σε νάρκη, για να χρησιμοποιηθεί και εδώ ένας πολύ ήπιος χαρακτηρισμός.
Θέλουμε την καλή θεσμισμένη εξουσία, που το νόμιμο να είναι ταυτόχρονα και ηθικό. Να σημειώσουμε ότι η κάθε κακή εξουσία, φροντίζει να προβάλλει έναν αληθινό ή κατασκευασμένο κίνδυνο. Προκαλείται ανασφάλεια και φόβος. Λόγω της ανασφάλειας, ο πολίτης επιζητεί προστασία, που του την «παρέχει» η κακή εξουσία, που το παίζει προστάτης. Ο πολίτης συντηρεί και προστατεύει αυτόν τον προστάτη, παίζοντας έτσι το παιχνίδι της κακής εξουσίας.
Να μην ξεχνούμε Φόβος είναι το εργαλείο καθυπόταξης ατόμων και συνειδήσεων.
Ας αναζητούμε συνειδητά τη συνεργασία και τη χαρά.