Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

Η κατάθλιψη μετά τη σύνταξη

Της Μυρσίνης Κωστοπούλου
Πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκα και έκτοτε έχω διαταραχές στον ύπνο (κοιμάμαι λίγο, ξυπνάω πολύ νωρίς και δεν μπορώ να ξανακοιμηθώ, έχω εφιάλτες με ταχυκαρδία) και είμαι οξύθυμος. Ο παθολόγος μου έδωσε αντικαταθλιπτικά, αλλά τα έκοψα λόγω παρενεργειών. Είμαι 60 χρονών, δίχως προβλήματα υγείας.
Η συνταξιοδότηση είναι ένας ισχυρός ψυχοπιεστικός παράγοντας στην ζωή ενός ανθρώπου. Αποτελεί μία ισχυρή απώλεια, με πρακτικές και συμβολικές διαστάσεις.
Η ψυχολογία μας διδάσκει ότι η συνταξιοδότηση, ιδιαίτερα για έναν άνδρα (λόγω κοινωνικών συνιστώσεων), είναι ένας «θάνατος». Ως γεγονός, συχνά προηγείται της εκδήλωσης συμπτωμάτων κατάθλιψης, ιδιαίτερα στα άτομα τα οποία είναι επιρρεπή στην κατάθλιψη λόγω κληρονομικότητας, προηγούμενου ιστορικού, μειωμένης αυτοεκτίμησης, αρνητικής αξιολόγησης της μέχρι τώρα πορείας της ζωής, ή στα άτομα των οποίων η δουλειά τους ήταν «το παν» ή των οποίων οι συνθήκες και η ποιότητα της ζωής δεν μπορούν να αντισταθμίσουν την απώλεια της εργασίας (λόγω αίσθηση μοναξιάς, απουσία αγαπημένων προσώπων, έλλειψη ουσιαστικής σχέσης κλπ.).
Ενώ έχετε συμπτώματα κατάθλιψης, η αξιολόγησή τους θα πρέπει να γίνει καταρχήν από ψυχίατρο. Οι παρενέργειες από τα αντικαταθλιπτικά τις πρώτες ημέρες της αγωγής είναι συνηθισμένες, αλλά μία κοντινή σχέση εμπιστοσύνης με τον γιατρό σας μπορεί να βοηθήσει την αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών.
Η επίσκεψη σε ψυχολόγο μπορεί να σας βοηθήσει να επανατοποθετήσετε τα ζητήματα μέσα σας, με αφορμή τις νέες αλλαγές στην ζωή σας.

Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι δρ Κλινικής Ψυχολογίας-ψυχοθεραπεύτρια, email myrsi@hol.gr
Πηγή: ΝΕΑ 

Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2011

Ο Φόβος της Απόρριψης ως Μηχανισμός Επιβίωσης, από τη σκοπιά της Κλινικής Ανθρωπολογίας

Τα συναισθήματα και οι φόβοι μας χρειάζονται ερμηνεία και κατανόηση με ποιοτικές μεθόδους αιώνες δουλεμένες, όχι αριθμούς και στατιστικά κουτάκια. Ο μηχανισμός αυτός δεν είναι δικής μου ανακαλύψεως αλλά του καθηγητή Κλινικής Ανθρωπολογίας John A. Rush. Όμως, μέρος του μηχανισμού και των αρχών του
έχω χρησιμοποιήσει στην δική μου μελέτη που θα ανακοινωθεί στο επικείμενο Ετήσιο Συνέδριο του Αμερικανικού Ανθρωπολογικού Συλλόγου στο Μόντρεαλ, και φαίνεται να επαληθεύεται.
Οι άνθρωποι λειτουργούν ως small - group animals.
Οργανώνονται δηλαδή από το ξεκίνημα έως και το τέλος της ζωή τους σε ομάδες - οικογένεια, ζευγάρια για αναπαραγωγή του DNA, φίλοι, συγγενείς, συνεργάτες, Ολυμπιακός Σύνδεσμος Φιλάθλων Πειραιώς, κόμμα, έθνος, κλπ. Ήδη από βρέφη, χρειαζόμαστε να ενταχθούμε σε μία ομάδα για 12 τουλάχιστον χρόνια, ώστε να επιβιώσουμε φυσικά, συναισθηματικά, πνευματικά. Στον πολιτισμό μας αυτό το έργο αναλαμβάνει η πυρηνική οικογένεια με τη βοήθεια των προγόνων ή το κράτος πρόνοιας (θεωρητικά).
Κι αυτό πλέον αποτελεί μια γενετική αποτύπωση του είδους μας. Ζούμε σε ομάδες, και μάλιστα μικρές έχοντας αποτυπώσει αυτή την ανάγκη από την βρεφική ηλικία, σε όλη μας τη ζωή, και τελικά σε όλη την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Η επιβίωσή μας εξαρτάται από την επιβίωση της ομάδας, φυσικά και συναισθηματικά.
Ο φόβος, πιο συγκεκριμένα ο φόβος της απόρριψης από την ομάδα, δεν είναι ένας ψυχολογικός μηχανισμός αλλά μια γενετική, ανθρωπολογική αποτύπωση των τελευταίων 3-4 εκατομμυρίων ετών. Ο σκοπός του Φόβου της Απόρριψης, τη αποπομπής από την ομάδα είναι ένας μηχανισμός που κρατά το άτομο ενεργό συμμετέχων νου στην ομάδα. Για να προσφέρει στην ομάδα και να απολαύσει ταυτόχρονα τις συνθήκες επιβίωσης και ανάπτυξης.
Ακόμη και στην πορεία της κοινωνικής ζωής ως ενήλικας, το να βρεθώ εκτός της ομάδας, να βιώσω την απόρριψη, τον φόβο ότι δεν γίνομαι αποδεκτός, ισοδυναμεί με θάνατο, φυσικό και συναισθηματικό. Κι αυτός ο μηχανισμός είναι παγκόσμιος και διαπολιτισμικός.
Επομένως έννοιες κλειδιά για καλές και λειτουργικές σχέσεις:
1. Αποδοχή, ομαδικότητα, αλληλεγγύη, αμοιβαιότητα.
2. Επιβίωση της ομάδας, της οικογένειας, της εταιρείας, του κόμματος, / Επιβίωση του εαυτού.
Όσο πιο άκαμπτα όρια έχει μια κοινωνία (συστημική προσέγγιση), όσο πιο εσωστρεφής και ταξική είναι (κοινωνιολογική προσέγγιση), τόσο πιο δύσκολο γίνεται να αφήσεις ένα group και να εισέλθεις σε άλλο, ακόμη και το να φεύγεις από μια παρέα και να κάνεις καινούρια συχνά βιώνεται τραυματικά ή τουλάχιστον με συναισθηματική κόπωση.
Τα πράγματα δυσκολεύουν διότι, και σε περιπτώσεις με ρευστά όρια και κοινωνίες αποδοχής και αλληλεγγύης, το άτομο κουβαλά στις συναισθηματικές του αποσκευές (τα δυσεπίλυτα συναισθήματα στην ψυχοδυναμική προσέγγιση), στοιχεία από την προηγούμενη κατάσταση φόβου και συναισθηματικού θανάτου, που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην αναζήτηση νέου group.
Δηλαδή, η εμπειρία της απειλής, της απόρριψης, του φόβου, αποθηκεύεται στον «σκληρό μας δίσκο» και σε κάθε παρόμοια κατάσταση, την ανακαλούμε σε κλάσματα όχι ως γεγονός, αλλά ως συναισθηματική κατάσταση/αντίδραση. Ερμηνεύοντας ή… παρερμηνεύοντας με αυτόν τον τρόπο τα μηνύματα που μας στέλνουν οι γύρω μας.
Ο φόβος της απόρριψης ως αποτύπωση, μας συνοδεύει σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας και είναι απόλυτα φυσιολογικός. Συχνά, οι άνθρωποι προσαρμόζονται σε αυτό τον φόβο, αυτή την αίσθηση απειλής, με Stress. Το Stress αποτελεί μια κατάσταση ανισορροπίας και εσωτερικής διαμάχης. Σε μια τέτοια κατάσταση οι ανώτερες λειτουργίες μας μειώνονται σε βαθμό που δεν μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις, στρεφόμαστε στον εαυτό μας και αδυνατούμε να επεξεργαστούμε πληροφορίες και λογικά επιχειρήματα. Κάθε είδους λογική διατύπωση σε καταστάσεις Stress μπορούν να προσληφθεί ως μια ακόμη αυστηρή κριτική, επομένως και ως φόβος ενδεχόμενης απόρριψης από τους άλλους λόγω της αδυναμίας μου να μείνω ψύχραιμος.
Στο επίπεδο της Συμβουλευτικής και της Θεραπείας, ήδη περιγράφοντας έναν βιωμένο φόβο ως εργαλείο επιβίωσης, ξεκινάμε μια θετική αναδιατύπωση για τον «θεραπευόμενο». Δίνοντας αυτή την προοπτική, παύει να αισθάνεται ως «ασθενής», αδύναμος ή προβληματικός, αποκτά μία stress reduce εξήγηση του φόβου του και απαλλάσσεται από την σύγχυση, την άρνηση κλπ. Η μνήμη κατασκευάζεται πολιτισμικά και διανοητικά. Η σύγχρονη Νευρο-Ανθρωπολογία μιλά για πολιτισμικά προσλαμβανόμενες εγκεφαλικές.
Έτσι ένας θεραπευτής μπορεί να παρέμβει και να αλλάξει το νόημα μιας αρνητικής συναισθηματικής αποσκευής είτε αλλάζοντας την πρώτη ερμηνεία του τραυματικού μηνύματος είτε κάνοντας μια θετική αναδιατύπωση σε σχέση με τον τωρινό εαυτό.
Χαράλαμπος Πετράς - Κλινικός Ανθρωπολόγος (American Anthropological Association).
Κέντρο Συμβουλευτικής και Αποκατάστασης ΣΤΗΡΙΞΗ, info@kentrostirixis.gr

Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου 2011

"Επιδημία" ψυχικών διαταραχών στην Ευρώπη

Οι Eυρωπαίοι υποφέρουν από ψυχικές και νευρολογικές παθήσεις και σχεδόν 165 εκατομμύρια άνθρωποι ή το 38% του πληθυσμού διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με κάποια ψυχική ή νευρολογική πάθηση, όπως κατάθλιψη, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή ή αϋπνία, σύμφωνα με μία νέα έρευνα ευρείας κλίμακας.
Με μόνο το ένα τρίτο περίπου των περιπτώσεων να λαμβάνουν την απαραίτητη θεραπευτική αγωγή, οι ψυχικές παθήσεις επιβαρύνουν σημαντικά τόσο την οικονομία, όσο και την κοινωνία, καθώς οι πάσχοντες καθίστανται, σε κάποιο στάδιο, ανίκανοι να εργαστούν, ενώ πλήττονται και οι διαπροσωπικές τους σχέσεις.
«Οι ψυχικές διαταραχές έχουν γίνει η μεγαλύτερη πρόκληση στον τομέα της υγείας στην Ευρώπη τον 21ο αιώνα», αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης.
Την ίδια ώρα, κάποιες μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες αποφεύγουν να επενδύσουν στην έρευνα για τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου και για το πώς αυτός επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά μεταθέτοντας την ευθύνη για την εξεύρεση των απαραίτητων πόρων για την χρηματοδότηση της έρευνας στις κυβερνήσεις και στις φιλανθρωπικές οργανώσεις.
«Το τεράστιο χάσμα στον τομέα της θεραπείας...για τις ψυχικές διαταραχές πρέπει να κλείσει», δήλωσε ο Χανς Ούλριχ Βίτκεν, διευθυντής του Ινστιτούτου Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας στο πανεπιστήμιο της Δρέσδης στη Γερμανία και επικεφαλής της ευρωπαϊκής αυτής μελέτης.
«Αυτοί οι λίγοι που λαμβάνουν θεραπευτική αγωγή την λαμβάνουν με πολυετείς καθυστερήσεις και σπανίως (λαμβάνουν) την κατάλληλη και πλέον σύγχρονη (θεραπεία)», σύμφωνα με τον ίδιο.
Ο Βίτκεν πραγματοποίησε τριετή έρευνα σε 30 ευρωπαϊκές χώρες -τις 27 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συν την Ελβετία, την Ισλανδία και την Νορβηγία- συνολικού πληθυσμού 514 εκατομμυρίων πολιτών.
Στοιχεία για την έκταση του φαινομένου σε άλλες χώρες του κόσμου δεν ήταν διαθέσιμα ώστε να μπορεί να επιτευχθεί σύγκριση καθώς οι διάφορες μελέτες υιοθετούν διαφορετικές παραμέτρους.
Η ομάδα του Βίτκεν εξέτασε στοιχεία που αφορούν περίπου 100 ασθένειες, στις οποίες περιλαμβάνονται όλες οι σημαντικές ψυχικές διαταραχές - από τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, την κατάθλιψη και τον εθισμό ως την σχιζοφρένεια- καθώς και όλες οι σημαντικές νευρολογικές διαταραχές, περιλαμβανομένων της επιληψίας, του Πάρκινσον και της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Τα αποτελέσματα της έρευνας δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα από το Ευρωπαϊκό Κολλέγιο Νευροψυχοφαρμακολογίας στο Λονδίνο.
Οι ψυχικές παθήσεις αποτελούν σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας καθώς και οικονομικό βάρος σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβλέπει ότι το 2020 η κατάθλιψη θα αποτελεί τη συχνότερη ασθένεια του ανεπτυγμένου κόσμου σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Ο Βίτκεν δήλωσε ότι στην Ευρώπη το φαινόμενο έχει εμφανιστεί πρόωρα καθώς οι ψυχικές παθήσεις αποτελούν ήδη τον πρώτο παράγοντα επιβάρυνσης του συστήματος υγείας στην ΕΕ.
 Η τελευταία μεγάλης κλίμακας ευρωπαϊκή μελέτη για τις ψυχικές διαταραχές, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα το 2005 και αφορούσε μικρότερο πληθυσμιακό δείγμα περίπου 301 εκατομμυρίων ανθρώπων, διαπίστωσε ότι το 27% του ενήλικου πληθυσμού της ΕΕ πάσχει από ψυχικές παθήσεις.
Παρότι η μελέτη του 2005 δεν μπορεί να συγκριθεί άμεσα με την νέα αυτή έρευνα--το αντικείμενό της και το πληθυσμιακό δείγμα διαφέρουν--διαπίστωσε ότι το οικονομικό βάρος των παθήσεων αυτών μαζί με τις νευρολογικές ανερχόταν σε περίπου 386 δισεκατομμύρια ευρώ (555 δισεκατομμύρια δολάρια) ετησίως την εποχή εκείνη.
Η επιστημονική ομάδα του Βίτκεν δεν έχει ακόμη καταλήξει στο πόσο επιβαρύνουν σήμερα οι παθήσεις αυτές το σύστημα υγείας, αλλά υποστηρίζει ότι το κόστος τους θα είναι «σημαντικά υψηλότερο» από εκείνο του 2005.